Stimuleer hoogwaardige verwerking met een convenant
Door een convenant aan te gaan kun je de betrokkenheid van een brede groep partijen waarborgen en samenwerking stimuleren om organische reststromen hoogwaardig te verwerken.
Hoe kun je een convenant toepassen?
Een convenant dat juridisch bindend en afdwingbaar is, is een sterk instrument om relevante marktpartijen en overheden aan bepaalde doelstellingen rond het inzamelen en hoogwaardig verwerken van organische reststromen tot bodemverbeteraar te committeren.
Een convenant met inspanningsverplichtingen en waarbij is opgenomen dat deze niet juridisch bindend is en te allen tijde opzegbaar, helpt ook bij het hoogwaardig verwerken van organische reststromen. Het zorgt voor samenwerking tussen partijen en de overheid en resulteert in een groter draagvlak onder partijen. Maar er kunnen dan geen consequenties aan gekoppeld worden voor partijen die de afgesproken doelstellingen niet halen.
Het is mogelijk om een nieuw convenant over bioafval van bedrijven en humane meststoffen in een bepaalde sector te sluiten. Dit is bijvoorbeeld te adviseren als de gemeente lokaal/regionaal of met een overzichtelijk aantal partijen (vaak koplopers) snel aan de slag wil. Hierna volgen verschillende mogelijkheden voor nieuwe convenanten. Je kunt er ook voor kiezen om aan te sluiten bij een bestaand convenant.
Convenanten over bioafval van bedrijven (o.a. swill)
Decentrale overheden kunnen het voortouw nemen om in samenwerking met omgevingsdiensten, marktpartijen en kennisinstellingen in de regio een convenant op te stellen rond swill van horecabedrijven en bioafval van andere bedrijven. Een aantal suggesties voor convenanten rond het inzamelen en verwerken van swill en bioafval:
- Met horeca in de regio afspraken maken over monitoring en resultaatgerichte doelstellingen om enerzijds gescheiden swill in te zamelen en daarbij een goede kwaliteit van deze inzameling te waarborgen. Anderzijds het hoogwaardig verwerken van swill tot een bodemverbeteraar in samenwerking met kleinschalige biovergisters of wormenhotels of met grotere gecentraliseerde partijen.
- Convenanten gericht op lokale inzameling en verwerking. Zo wordt een lokale kringloop gerealiseerd in een bepaalde regio.
- Convenant met markten om centrale gescheiden inzameling van bioafval op te zetten en dit actief uit te vragen in omgevingsvergunningen.
- Met supermarkten en afvalverwerkers afspreken bioafval en producten met verstreken THT-datum (ten minste houdbaar tot) gezamenlijk in te zamelen en hoogwaardig te verwerken tot een bodemverbeteraar.
- Convenant gericht op het creëren van experimenteerruimte voor lokale initiatieven om einde afvalstatus te verkrijgen of voortgezet gebruik. Vooral het verkrijgen van de juiste vergunningen en certificaten is een langdurig en duur proces. Met het convenant is een experiment of pilot voor lokale initiatieven mogelijk om door het vergunningsproces te komen. In dit convenant moeten minstens een provincie of gemeente en een omgevingsdienst worden betrokken.
Convenanten over humane meststoffen
Decentrale overheden kunnen ook het voortouw nemen om in samenwerking met omgevingsdiensten, provincies, waterzuiveringsinstanties, marktpartijen en kennisinstellingen in de regio een convenant op te stellen rond het inzamelen en verwerken van humane meststoffen (urine en ontlasting). Denk daarbij aan de volgende opties voor convenanten. We noemen deze opties uitdrukkelijk, omdat zij onderwerpen omvatten waar nog veel innovatie, onderzoek en ontwikkeling nodig is.
- Convenant met evenementen (zoals festivals) om afspraken te maken over het gescheiden opvangen van humane meststoffen om bepaalde nutriënten (zoals struviet of fosfaat) te kunnen terugwinnen. Deze nutriënten kunnen vervolgens worden verwerkt tot een hoogwaardige bodemverbeteraar voor de akkerbouw.
- Convenant tussen gemeenten, provincies, waterzuiveringsinstanties, omgevingsdiensten en marktpartijen om nutriënten uit humane meststoffen gescheiden op te vangen in sanitaire voorzieningen in de buitenruimte en deze vervolgens hoogwaardig te verwerken tot bodemverbeteraar. Het gaat hierbij om sanitaire voorzieningen die niet zijn aangesloten op het riool.
- Convenant gericht op het creëren van experimenteerruimte voor lokale initiatieven om einde afvalstatus of voortgezet gebruik te verkrijgen. Vooral het verkrijgen van de juiste vergunningen en certificaten is een langdurig en duur proces. Met het convenant is een experiment of pilot mogelijk om door het vergunningsproces te komen. In dit convenant moeten minstens een provincie of gemeente en een omgevingsdienst worden betrokken.
Uit de praktijk
Er zijn momenteel geen convenanten specifiek gericht op humane meststoffen of bioafval van bedrijven of swill van horeca specifiek. Wel is er een convenant op het gebied van bodemverbeteraars.
Convenant Milieu-impact potgrond en substraten
In 2022 hebben verschillende marktpartijen, de rijksoverheid, kennisorganisaties en NGO’s dit convenant ondertekend. Het doel van dit convenant is om de milieu-impact van substraten in de keten te verminderen door o.a. meer hernieuwbare grondstoffen te gebruiken. Het convenant heeft de volgende doelstelling geformuleerd: voor 2025 is de totale hoeveelheid compost in substraten met 100% toegenomen tot 600.000 m3. Daarnaast worden meer subdoelstellingen benoemd voor specifiek de particulieren en de bedrijvenmarkt. Substraten zijn gemaakt van organische materialen en worden gebruikt in de tuinbouw, openbare ruimte en in tuinen als potgrond.
Rol overheid
Alleen het ministerie van LNV en het ministerie van EZK hebben dit convenant ondertekend. Decentrale overheden niet, terwijl zij grote invloed uitoefenen op het behalen van de doelstellingen uit het convenant. De gemeente kan dus in de aanbestedingen voorwaarden opnemen over het gebruik van substraten (van bijvoorbeeld bioafval of humane meststoffen) in de openbare ruimte.
Voorwaarden
Om hoogwaardige verwerking van organische reststromen te kunnen stimuleren heeft een concreet en juridisch afdwingbaar convenant de voorkeur. De juridische afdwingbaarheid van een convenant hangt af van de inhoud, de bedoeling van de partijen, de gewekte verwachtingen en de omstandigheden. Op de volgende manier kun je ervoor zorgen dat een convenant juridisch bindend is:
- Het convenant krijgt een bindend karakter door meer en concreet te behalen (minimum)resultaten op te nemen. Zonder te spreken van ‘inspanning’. Denk daarbij ook aan tussendoelen, zodat hier sneller op te sturen is. Ook kunnen delen van een convenant onder wettelijke verplichtingen vallen. Dan houdt de overheid ook toezicht op de naleving van het convenant.
- Uit het convenant moet duidelijk blijken dat partijen juridisch verbonden zijn aan het door hen ondertekende convenant. Partijen nemen dus niet de uitzonderingen ‘juridisch niet afdwingbaar’ en ‘onmiddellijk opzegbaar’ op in het convenant.
Optioneel kunnen partijen afspraken maken over de wijze waarop zij eventuele geschillen oplossen. Zoals met uitgebreide onderhandeling of mediation. Daarnaast wordt de manier van handhaving op de afspraken uit het convenant vastgelegd in het convenant. Op die manier is een convenant te ontwikkelen dat past bij alle partijen.
Juridische toelichting
In de wet zijn geen specifieke regels voor convenanten opgenomen. Om die reden zijn alleen algemene wettelijke regels van toepassing die betrekking hebben op alle niet nader gespecificeerde overeenkomsten. Bijvoorbeeld over wanneer een overeenkomst tot stand komt (artikel 6:217 BW). Verder geldt contractvrijheid, dus partijen zijn vrij om afspraken te maken over de inhoud van het convenant, zoals de juridische afdwingbaarheid. Voor overheden gelden wel de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, ook bij het sluiten van contracten.
| Rechtsgebied | Privaatrecht > Contracten |
| Citeertitel | Burgerlijk wetboek |
| Artikel | Artikel 6:217 |
| Geldig vanaf | TBD |